Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn Thanh Tra Giám Sát

Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn, còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như Quan Giám Sát, Quan Đệ Nhị Giám Sát, Quan Thanh Tra Giám Sát, là một vị thánh linh có đặc danh và vai trò quan trọng trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Sắc phong của Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn bao gồm các vị thần như Nhạc thần đại vương, Đô đài giám sát, và Đệ Nhị thượng ngàn giám sát đại vương thượng đẳng tối linh thần.

Ngài được tôn vinh là một trong 10 vị tôn quan được xem là anh hùng có công lớn trong việc giúp vua cha Bát Hải Động Đình đánh đuổi quân giặc ngoại xâm thời Hùng Vương thứ 18. Người dân tại nhiều ngôi đền trên khắp cả nước tôn kính và thờ phụng Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn với lòng thành kính và sâu sắc.

Truyền thuyết Quan Lớn Đệ Nhị

Quan Lớn Đệ Nhị, còn gọi là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình, có một cuộc đời đầy sáng dạ và đáng kính. Ông tuân theo lệnh của Vua Cha, rời khỏi Hoàng Cung và hạ phàm vào một nhà quý tộc vào ngày 03/11 theo năm Ất Dậu. Quan Lớn Đệ Nhị nổi tiếng với vốn hiểu biết sâu rộng, tài năng đa dạng, và phẩm hạnh lương thiện. Ông được ngưỡng mộ và kính trọng ở khắp mọi nơi, thu hút sự quý trọng của nhiều vương tôn và công tử, ai ai cũng muốn làm học trò của ông.

Khi ông đến chầu Thiên Đình, ông được giao trọng trách quản cai Sơn Lâm và Thượng Ngàn. Ông được tôn vinh với tư cách là người gác đền, ban phúc cho nhân dân. Trong thời kỳ hạn hán hoặc khi dân chúng đang gặp khó khăn, chỉ cần cầu xin ông, ông luôn sẵn sàng lập tức đáp ứng bằng việc mang lại mưa thuận và gió hòa, đem đến hạnh phúc và mừng vui cho mọi người.

Thân thế

Quan lớn vốn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ông theo lệnh Vua Cha, hạ phàm đầu thai vào Hoàng Cung (có sách nói là ông hạ phàm ngày mồng ba tháng mười một năm Ất Dậu vào một nhà quý tộc) ngày mồng mười tháng mười một năm Bính Dần.

Ông là người văn võ toàn tài, thông minh chính trực, được khắp muôn nơi ngưỡng mộ, các vương tôn công tử đều thuận tình đến làm học trò. Đến khi về chầu Thiên Đình, ông lại được giao quyền giám sát quản cai Sơn Lâm, Thượng Ngàn, ông giáng thế ban phúc cho dân, khi dân chúng bị hạn hán, cầu đảo ông thì lập tức có mưa thuận gió hòa.

Hình tượng

Quan Đệ Nhị là một trong ba vị quan lớn rất hay ngự về đồng (kể cả trong những ngày tiệc vui). Khi ngự đồng, ông mặc áo xanh ( xanh la hay xanh lá cây) thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ và múa kiếm.

Cũng như Quan Đệ Nhất, khi khai đàn mở phủ, người ta thỉnh Quan Đệ Nhị về chứng đàn Nhạc Phủ (Thượng Ngàn: đàn mã đều màu xanh). Ngoài ra vào những dịp đại lễ (như mở phủ khai đàn, tạ phủ…), trước ngày làm lễ, người ta thường thỉnh Quan Đệ Nhị về thanh tra giám sát đàn mã đền phủ.

Công đức

Quan Lớn Đệ Nhị là vị tôn quan đứng bậc thứ hai sau Quan Lớn Đệ Nhất trong hàng Ngũ Vị Tôn Quan Tứ Phủ. Ngài vốn là Đức Thánh Thượng, được hạ giáng xuống thoải cung thành Thần Rắn. Sau đó, ngài lần lượt giáng trần qua các thời đại.

Các lần giáng trần của ngài được ghi nhận cụ thể là:

Đời Hùng Vương thứ 6, ngài giáng trần giúp Đức Thánh Gióng chiến thắng giặc Ân, sau đó ngài thác hóa tại Vân Đình.

Đời Hùng Vương thứ 18, quan hạ sinh tại đất Nam Ninh vào nhà họ Nguyễn tên là Nguyễn Chiêu Minh. Tại đây, ngài trở thành vị tướng thứ 12 trong mười vị tướng phò Vua Cha Bát Hải Động Đình Vĩnh Công Đại Vương và cùng Vua Cha Nhạc phủ đánh giặc Thục xâm lược.

Sau này, cũng theo lệnh vua Cha, ngài đầu thai vào một nhà quý tộc tại Hoàng Cung thời nhà Lê vào ngày 10/10 năm Bính Dần (cũng có sách nói ông hạ phàm ngày mùng 3/11 năm Ất Dậu).

Đến khi trở về thiên đình, ngài lại được giao quyền giám sát quản cai Sơn Lâm Thượng Ngàn. Ngài giáng thế ban phúc cho dân. Khi nhân dân gặp hạn hán, mất mùa, cầu đảo quan ông thì ngài lập tức cho mưa gió thuận hòa.

Hầu giá Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn

Quan Lớn Đệ Nhị là một trong ba vị quan lớn thường được tôn vinh và thỉnh về đồng trong nhiều dịp, kể cả trong những ngày lễ và tiệc vui. Khi ông ngự đồng, ông mặc chiếc áo màu xanh được thêu hình rồng và hổ phù, làm các nghi lễ như tấu hương để làm trong lành không gian, khai quang để làm sáng rạng rỡ không gian, chứng sớ để thể hiện sự linh thiêng và bảo vệ cho nghi lễ. Ông cũng thường múa kiếm trong các nghi lễ, và cách múa này có thể khác nhau tùy theo vùng miền, trong đó có nơi múa đôi kiếm, có nơi múa một kiếm, và có nơi lại múa cả kiếm và cờ. Điều này tạo nên sự trang nghiêm và linh thiêng trong các lễ hội và nghi lễ tôn vinh Quan Lớn Đệ Nhị.

Cũng như Quan Đệ Nhất, khi khai đàn mở phủ, người ta thỉnh Quan Đệ Nhị về chứng đàn Nhạc Phủ (Thượng Ngàn: đàn mã đều màu xanh). Ngoài ra vào những dịp đại lễ (như mở phủ khai đàn, tạ phủ…), trước ngày làm lễ, người ta thường thỉnh Quan Đệ Nhị về thanh tra giám sát đàn mã đền phủ.

Ngày tiệc Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn

Tiệc chính của ông là ngày 10 tháng 11 âm lịch hằng năm (được gọi là ngày hạ phàm của quan).

Khi những người đồng bị chấm lính bắt đồng, thì khi đội lệnh của ngài, thì đệ tử được cắt tóc làm tôi – nối nghiệp làm con phải đội lệnh ngài và mở phủ màu xanh.

Quan Đệ Nhị là vị quan lớn rất hay ngự về đồng. Khi ngự đồng, ông mặc áo xanh (xanh la hay xanh lá cây) thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ và múa kiếm. Vì là con nhà thoải nên quyền phép của ngài là hô mưa, gọi gió, phù cho mưa thuận gió hoà, chép sinh cho trường thọ, ban tài tiếp lộc, có khi ngài giám sát việc đi lại cứu âm độ dương, giải đường, giải chợ.

Đền Quan Lớn Đệ Nhị ở đâu?

Trên khắp đất nước, có 4 ngôi đền thờ chính thờ Quan Lớn Đệ Nhị được người dân cho là vô cùng linh thiêng và thường xuyên đến dâng lễ cúng bái.

Đền Giám Sát Linh Từ – Lạng Sơn

Ngôi đền của Quan Lớn Đệ Nhị Giám Sát tọa lạc tại xã Hữu Lũng, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Đây được coi là một trong những ngôi đền quan trọng và trấn miền Sơn Lâm. Ban đầu, ngôi đền được xây dựng đơn sơ với tường tranh làm từ lá nứa, và chỉ có một số cung thờ và tượng thờ. Tuy nhiên, nhờ sự hưng thịnh và đóng góp của cộng đồng, ngôi đền đã được tu bổ và trở nên lộng lẫy hơn theo thời gian.

Hầu hết các công trình xây dựng trong ngôi đền này được làm từ đá xanh trạm, tạo nên một kiến trúc đẹp và lộng lẫy. Khuôn viên của đền không chỉ bao gồm cung chính để thờ Quan Lớn Đệ Nhị, mà còn mở rộng thêm gian đại bái, gian tiền bái và trung bái. Ngoài ra, còn có cung thờ riêng để tôn vinh Cậu Bé.

Đền Quan Lớn Đệ Nhị – Thái Bình

Ngôi đền Quan Lớn Đệ Nhị nằm trong khu di tích đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải, một khu vực rộng lớn và lịch sử. Đây là một ngôi đền có lịch sử kéo dài từ thời Hùng Duệ Vương thứ 18, cùng với việc xây dựng đền Vua Cha Bát Hải Động Đình, cách đây khoảng 500 mét. Người dân trong khu vực luôn có niềm tin mạnh mẽ vào tính tối linh của ngôi đền và kết nối nhiều câu chuyện tâm linh thú vị với nó.

Trong giai đoạn đánh đội quân Nguyên Mông xâm lược, Hương Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đã sử dụng khu vực Trang Đào Động làm căn cứ quân sự. Đức Trần Triều, khi chiêm bao thấy Đức Vua Cha và Quan Giám Sát hiến kế, đã theo đúng sự hướng dẫn trong giấc mơ đó. Các trận đánh dưới lãnh đạo của Hưng Đạo Vương đều mang tính linh thiêng và quân đội Việt Nam chiến thắng mà không gánh mất nhiều tử vong. Nhờ sự giúp đỡ của các thánh nhân, Hưng Đạo Vương đã đánh bại quân Nguyên Mông ba lần. Triều đình đã tôn phong Hưng Đạo Vương là "Hộ Quốc Tỷ Dân Hiển Liệt Phúc Thần."

Ngày nay, đền Quan Lớn Đệ Nhị vẫn là một ngôi đền có kiến trúc cổ kính và luôn được nhân dân đến thờ phượng và tôn vinh. Mùa tháng 8 hàng năm là thời điểm đông đảo nhân dân và du khách từ khắp nơi trên toàn quốc đổ về để tham quan và thực hiện lễ cúng tại ngôi đền Quan Lớn Đệ Nhị.

Đền Quan Lớn Đệ Nhị – Thanh Hóa

Đền Quan Giám Sát nằm ở Phố Cát, Thành Vân, Thạch Thành, Thanh Hóa. Theo truyền thống, đây được coi là nơi Quan Giám Sát từ trần giang hạ để dạo chơi. Người dân khu vực tôn thờ và sùng kính ngài thông qua việc xây dựng ngôi đền và tổ chức các lễ hội cúng ngài hàng năm, thường hàng tháng. Đây là nơi mà họ biểu hiện lòng thành kính và tôn vinh ngài.

Đền Quan Giám ở thôn Phong Mục, xã Châu Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa:

Ngôi đền này có kiến trúc đơn giản theo phong cách hiện đại, không cầu kỳ về kiến trúc. Tuy nhiên, tinh thần và lòng thành kính của nhân dân thôn Phong Mục được thể hiện qua việc xây dựng và duy trì ngôi đền này. Họ tổ chức các nghi lễ hàng năm và cúng bái ngài để thể hiện lòng thành và cầu xin sức khỏe cho gia đình.

Sắm lễ dâng Quan Lớn Đệ Nhị

Việc chuẩn bị lễ dâng cho Quan Lớn Đệ Nhị Giám Sát rất quan trọng và linh thiêng. Người ta tin rằng khi dâng lễ cho quan, họ có thể cầu tài lộc, lộc phát, và sự thăng tiến trong công danh. Khi bạn dâng lễ cho Quan Lớn Đệ Nhị, nên sử dụng tiền thật (ngân trần) để thể hiện lòng thành và kính trọng ngài. Ngoài tiền, bạn cũng cần chuẩn bị các thức lễ khác, bao gồm:

1. Một đĩa hoa: Hoa thường được dùng để làm sạch và tạo môi trường trong lành cho nghi lễ.

2. Một đĩa quả: Các loại quả đa dạng thể hiện lòng thành kính và tôn vinh ngài.

3. Cơi trầu: Cây trầu thường dùng để thắp hương trong nghi lễ.

4. Quả cau: Cau thường thể hiện sự may mắn và phú quý.

5. Cút rượu: Cút rượu là một thức lễ truyền thống để cúng dường và thể hiện lòng thành.

6. Xôi thịt: Xôi thịt thường được dùng để cúng dường và tôn vinh ngài.

7. Giấy tiền: Tiền giả hoặc giấy tiền đại diện để cầu tài lộc cho gia đình và người thờ lễ.

8. Thẻ hương: Thẻ hương thường được đốt để tạo mùi thơm trong nghi lễ.

9. Cánh sớ: Cánh sớ thường dùng để thắp hương và tạo không gian linh thiêng.

Tất cả những thức lễ này cùng tiền thật sẽ tạo nên một nghi lễ trang nghiêm và tôn kính đối với Quan Lớn Đệ Nhị.

Văn Khấn Quan Lớn Đệ Nhị

Nam mô a di đà Phật !

Nam mô a di đà Phật !

Nam mô a di đà Phật !

Hương tử chúng con thành tâm kính lạy đức Hiệu Thiên Chí tôn Kim Quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế

Kính lạy

Đức Cửu Trùng Thánh Vân lục cung công chúa

Đức Thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hỏa Diệu Đại Vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu

Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều Mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương

Đức đệ tam Thủy phủ, Lân nữ Công Chúa

Đức đệ tứ khâm sai Thánh Mẫu, tứ vị chầu bà, năm tòa quan lớn, mười dinh các quan

Con xin cung thỉnh Đệ Nhị Tôn Quan, mười hai Tiên Cô, mười hai thánh cậu, Ngũ hổ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch Xà Đại tướng.

Hôm nay là ….

Tín chủ con là ………..

Ngụ tại:……………………………

Cùng toàn thể gia đình đến điện (phủ, đền) chấp tay kính lễ khấu đầu vọng bái.

Lòng con thành khẩn, dạ con thiết tha kính dâng lễ vật con cúi xin các ngài xét thương cứu độ cho gia đình con tiêu trừ tai nạn điều lành thường tới, cầu tài được tài, cầu lộc được lộc, cầu bình an được bình an.

Nam mô a di đà Phật !

Nam mô a di đà Phật !

Nam mô a di đà Phật !

Bản Văn Quan Lớn Đệ Nhị

Thỉnh mời Hoàng đế tinh quân

Hiệu ông đệ nhị thiên đình giáng sinh

Vốn xưa ông tại thiên đình

Đêm ngày chầu chực ở trong lâu đài

Số sinh số tử trên đời

Một tay biên chép chẳng sai số nào

Bách quan văn vũ nội tào

Khi ra bệ ngọc khi vào toà trương

Thông minh chính trực mọi đường

Kiên hào đỉnh túc chẳng nhường một ai

Thiên tào đệ nhị thứ hai

Thông tri tam giới mọi nơi xa gần

Phép ông hành vũ hành phong

Đâu đâu cũng đều phục tình làm tôi

Trời làm đại hạn nắng nôi

Cầu ông đảo vũ một thôi dần dần

Ông sai hà bá thuỷ thần

Tự nhiên nổi trận đùng đùng mưa sa

Điều hoà thiên hạ xướng ca

Nam nữ trẻ già sợ phép tôn quan

Lệnh truyền sai xuống thuỷ cung

Tự nhiên mưa gió mênh mông đồn điền

Hợp hoà thiên hạ dưới trên

Bờ nào bờ ấy nước chan đầy bờ

Dù ai đi sớm về khuya

Phong điều vũ thuận thái hoà nghỉ ngơi

Có phen thong thả ngồi chơi

Tuyển người số mực chép người số son

Vua cha nghe hết nguồn cơn

Ai làm nấy chịu chẳng còn có oan

Sai xuống hạ giới làm quan

Sinh vào quý tộc hiền lương đức lành

Vừa năm ất dậu thai sinh

Mồng ba tháng một đã sinh ra người

Tuổi vừa ba bốn đi chơi

Văn thi phú lục mọi tài khôn ngoan

Song đường mừng rỡ yêu thương

Rằng nhà có phúc kẻ thương người vì

Chẳng ngờ Thượng Đế đến kì

Mồng ba tháng một,một khi giờ dần

Sắc sai hà bá thuỷ thần

Quần thiên đón rước chẳng nhầm một ai

Ngũ lôi hiệu lệnh tướng trời

Nhị thập bát tú mọi nơi trương toà

Đều thời vâng lệnh vua cha

Rước quan đệ nhị trên toà thượng thiên

Song đường thương nhớ chẳng yên

Sao ông nỡ để mối phiền dương gian

Sinh thành dưỡng dục núi non

Lấy ai khuya sớm thần hôn cho đành

Vốn xưa ông ở thiên đình

Con vua Thượng Đế giáng thần dương gian

Dù ai có lệnh kêu van

Khấn ông đệ nhị thọ khang yên lành

Thiên tư chính trực thông minh

Giáng Đền giáng phủ anh linh muôn phần

Chữ rằng Thánh giáng lưu ân

Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường

Phú:

Nhác trông lên tòa vàng san sát,

Không đâu bằng Phố Cát Đồi Ngang.

Đá lô xô nước chảy làn làn,

Điều một thú cỏ hoa như vẽ.

Nhạn chiều hôm bay về lẻ tẻ,

Trên sườn non chim sẻ ríu ran.

Nuớc dưới khe tung tính tiếng đàn,

Trên đỉnh núi tùng reo điểm trống.

Có thơ rằng:

Ngần ngật Sòng Sơn kiêu dị lộc

Thanh thanh tri thủy chiếu trần tâm

Sơn tri cao hệ thủy chí thâm

Đây thực chốn non nhân nước trí.

Thượng phong tri thủy địa cốc lâm san

Nam thiên tri đệ nhất đền quan

Cảnh lạc thú thượng ngàn sơn cước

Thông minh chính trực, giúp nước phù đời

Quyền sơn lâm cai khắp mọi nơi

Vâng ngọc chỉ giáng thần Nam Việt

Anh hùng hào kiệt, độ khắp vạn dân

Sắc gia ban: Thượng đẳng tôn thần

Quyền giám sát, kiêm tri phủ viện

Nghe văn thỉnh luyện, giá ngự từ trung

Chữ “Sở cầu hữu cảm tất thông”

Hộ đệ tử đồng gia thời phú quý.